Motor Nedir Çeşitleri Nelerdir?

Bugün hayatımızın her alanında yer alan motorlu taşıtların, otomobillerin, minibüslerin, otobüslerin, kamyonların vb. adeta kalbi olarak niteleyebileceğimiz motor; kullandığı yakıtın kimyasal enerjisini, ısı ortaya çıkararak ısı enerjisine çeviren ve bu enerjiyi, sabit parçaları hareket ettirecek bir mekanik enerjiye dönüştüren alettir. 

Motorlar temelde iki çeşittir. Bu çeşitleme ise zamanlamalarına göre yapılmaktadır. Bunlar “iki zamanlı” ve “dört zamanlı” motorlardır. Bu ayrım motorların kaç ana hamlede enerjiyi üretip, harekete çevirdiğine göre yapılmaktadır.

İki Zamanlı Motorlar

İki zamanlı motorlarda modern dört zamanlı motorlarda olduğu gibi bir subap sistemi bulunmamaktadır. motora bir giriş bir de çıkış bulunmaktadır. Giriş kısmı havayı motorun içine çekmeye yarayan emme kanalı, çıkış kanalı ise içeride yanma neticesinde ortaya çıkan gazları tahliye etmeye yarayan egzoz kanalıdır. Ayrı bir yağlama mekanizmasına da sahip olmayan bu motorların yakıtının içerisinde yağ da bulunmaktadır.

Motorun iki zamanlı olarak nitelendirilmesinin sebebi, dört zamanlı motorlar gibi belirgin biçimde zamanlamaların ayrılmıyor olmasıdır. Motorun çalışması esnasında, emme ve egzoz; sıkıştırma ve iş olaylarının her ikisinde de gerçekleştiği için motorun çalışması iki zamanlı olarak nitelendirilmektedir.

İki Zamanlı Motorda Zamanlamalar

İki zamanlı motorda ilk zamanlama pistonun ilk turunu atması ile başlar. Piston ilk hareketini yaparken sırasıyla önce emme kanalını sonra ise egzoz kanalını kapatır. Bu şekilde silindir içerisinde hareket eden piston sıkıştırmayı gerçekleştirmiş olur. Sıkıştırmanın devam ettiği esnada hava – yakıt karışımı bir valfin kapadığı girişten silindir ile piston arasında kalan boşluğa yani yanma odasına girer, pistonun yaptığı baskı ile sıkışan hava – yakıt karışımı bir ateşleyici ile yani buji ile tutuşturulur.

İkinci Zamanlama ise az evvel bujinin tutuşturduğu hava – yakıt karşımı pistonu ortaya çıkardığı enerji ile yukarı iter ve bu iş zamanlamasını oluşturur. Pistonun hareketi esnasında egzoz kanalı açılarak silindir içerisindeki gaz dışarı tahliye edilir. Bu egzoz zamanlamasıdır. Pistonun hareketi ile alt kısımdan yeniden hava – yakıt karışımı yanma odasına çekilir, emme kanalından yeniden içeriye dolar. yanmadan sonraki aşamada hem egzoz hem de emme aşaması bir arada gerçekleşmiş olur.

(iki emme olayının ilki silindir içine emme, ikincisi ise krank kutusuna emmedir)

Motorun hareketi sürdükçe bu silsile izlenmeye devam eder, böylece yakıttan elde edilen enerji motorun pistonlarını hareket ettirmiş olur.

İki zamanlı motorlar dört zamanlı motorlara kıyasen daha güçlüdürler. Çünkü dört zamanlı bir motordaki krankın iki turunda elde edebildiği enerjiyi, bir tam turda elde edebilmektedir. Ancak iki zamanlı motorların herhangi bir ayrı yağlama sistemleri olmadığından, çalışmaları daha gürültülüdür, daha fazla doğaya zararlı gaz salınımı yapmaktadırlar ve daha fazla yakıt tüketerek çalışmalarını sürdürebilirler.

Günümüzde daha çok ufak hacim gerektiren araçlarda, çim biçme makineleri gibi aletlerde kullanılmaktadırlar.

Dört Zamanlı Motorlar 

Dört zamanlı motorlara bu adını kazandıran dört temel zamanlaması bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla; Emme – Sıkıştırma – İş – Ekzoz zamanıdır. İki zamanlı motorda da yine bu zamanlamalar söz konusudur ancak yukarıda da belirttiğimiz gibi bu zamanlamalar iç içe geçmiş durumdadır. Şimdi bu zamanları incelemeye geçmeden evvel bu motorlarda hangi parçaların bulunduğuna göz atalım;

Temel Parçalarımız;

-Yanma odasını meydana getiren; Piston ve Silindir ile Silindir Kolu
-Motorun içerisine hava girişini sağlayan; Emme girişi
-Yanmadan sonra ortaya çıkan gazları atmaya yarayan; Ekzoz çıkışı
-Hava – Yakıt karışımını tutuşturmaya yarayan; Bujiler
-Yakıt püskürtmeye yarayan; Enjektörler
-Hava Girişini ve ekzoz çıkışını sağlayan; Subaplar

Dört zamanlı motorlarda ilk zamanlama Emme’dir. Emme aşamasında piston yukarı yönlü hareket yaparak, silindir içerisinde yakıt hava karışımını emer.

Piston yeniden aşağı hareket ederek, sıkıştırmayı meydana getirir.

Sıkıştırılan hava benzin ile çalışan motorlarda bujinin kıvılcımı vasıtası ile, dizel motorlarda ise basıncın yüksekliği ve sıcaklık ile birlikte kendiliğinden alev alır. Ortaya çıkan yanma bir enerji meydana getirir. Bu ısı enerjisi pistonu yeniden yukarı iter. Bu aşama İş aşamasıdır. NEDİR ?

Son olarak piston geri dönerken egzoz subabından silindir içerisindeki gazlar dışarı atılır.

Bu aşamalar silsile halinde devam ederek 4 zamanlı motorların çalışmasını oluşturur.

Modern kara taşıtlarının hemen hemen tamamında bu teknoloji kullanılmaktadır.

Motor Çeşitleri

Yukarıda bahsettiğimiz zaman ayrımı, içten yanmalı motorların alt kategorisinde yer almaktadır. Bunun dışında motorları çeşitli özelliklerine göre şu şekilde sınıflandırabiliriz.

İçten Yanmalı Motorlar – Dıştan Yanmalı Motorlar

İçten yanmalı motorlar yukarıda anlattığımız gibi iki zamanlı veya dört zamanlı olabilirler. Burada ayrımın temel noktası yakıtın tutuşmasının motorun içerisinde mi yoksa dışarısında mı gerçekleştiğidir.

Dıştan yanmalı motorlara eski buhar makinelerini örnek verebiliriz.

Silindirlerinin Yerleşimine Göre Motorlar

Klasik anlamda motorlarda silindirler sıralı olmakla birlikte farklı şekillerde konumlandırıldığı motorlar da mevcuttur. Bu konumlanmaya göre motorları;

-Sıralı Motorlar
-V tip Motorlar
-W tip Motorlar
-Dairesel -yıldız- tip Motorlar
-Boksör tip Motorlar olarak sıralayabiliriz. Şimdi kısaca bunlara değinelim.

Sıralı Motorlar

Klasik anlamda bugün hayatımızdaki çoğu araçta kullanılan motor bu tip tasarıma sahiptir. Çoğu araçta 3 veya 4 silindirin yan yana sıralanması ile 3 veya 4 silindirli olarak nitelendirilen araçlar ortaya çıkar. Daha performanslı araçlarda ise 5 veya 6 silindir yan yana bulunabilmektedir. Örneğin; Eski Amerikan araçlarında ise sıralı 6 silindirli araçlar bulunmaktadır. Yine BMW’nin 2000’lerin ortalarına kadar ürettiği atmosferik motorlu araçlarının çoğunda sıralı 6 silindirli motor yer almaktaydı.

V Tipi Motorlar

Bu motorlarda silindirler karşılıklı olarak V harfi biçimini almaktadır. Bu nedenle V tipi motor denilmektedir. Bu motorlarda asıl gaye daha yüksek performans elde etmektir. Daha hacimli olan bu motorlardan daha fazla beygir gücü elde edilebilmektedir.

W Tipi Motorlar 

Bu tipte bir motor aslında bulunmamaktadır. Bir anlamda iki tane v motorunun birleştirilmesiyle ortaya çıkmaktadır. Bunun son son örneği; Bugatti Chiron’dur. Toplamda 1000 beygirden fazla güç üreten bu motorda 8’er silindirlik iki V tipi motor bir araya getirilerek W16’lık bir 16 silindirli motor elde edilmiştir. Yine burada kaygı daha fazla güç elde etmektir.

Boksör Tip Motorlar

Karl Benz tarafından bulunan ve daha sonra başta Porsche olmak üzere çeşitli markalarca kullanılmış bir motor türüdür. Burada silindirler ne sıralıdır ne de V şeklindedir. Yatay olarak karşılıklı yerleştirilmişlerdir. Boksör tip motorun en önemli özelliği daha az titreşimle çalışmasıdır. Bir diğer önemli nokta ise motoru daha alt kısımda konumlandırarak aracı daha dengeli hale getirme imkanı tanımaktadır. Bu motoru Porsche firmasının yanı sıra Subaru markasının araçlarında da görmek mümkündür.

Çember -Yıldız- Tip Motor

İki zamanlılarda çift, dört zamanlılarda tek sayıda silindirin çember biçiminde konumlandırılması ile oluşturulan motordur. Daha çok deniz taşıtları ve uçaklarda tercih edilebilmektedir.